آراز سولدوز:
شمس الدین ائلدنیز والی دولت سلجوقیان عراق در آذربایجان، دولت ایلدنیزیان را درسال 1146 تاسیس کرد. دولت ایلدنیزیان که دیگر شهرهایش نخجوان و گنجه بود، در اواخر قرن سیزدهم به صورت قدرتمندترین دولت منطقه درآمد.
فقط در سال 1225، به علت تسخیر تبریز از سوی خوارزمشاهیان، مجبور شد به این دولت ملحق گردد.
تبریز یکی از مهمترین شهرهای ترک بوده و یک مرکز بزرگ فرهنگی است. تبریز امروزه مرکز استان آذربایجان شرقی و چهارمین شهر بزرگ ایران میباشد. این شهر در دامنه های شمال کوه سهند، مابین دریاچه ارومیه و دریای خزر و در شمال غربی ایرا ن قرار داشته و از سطح دریا 1748 متر ارتفاع دارد.
در تقسیمات جغرافیایی امروز ایران، تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی است. تبدیل تبریز به یک شهر بزرگ، با فتح این شهر توسط طغرل بیگ سلطان سلجوقی در سال 1055 آغاز شده است.
این شهر که در سال 1230 از سوی مغولها استیلا گردید، پس از انتخاب به عنوان پایتخت ایلخانیان، اهمیت فراوانی یافت.
شهر در سال 1336 به دست جلایریان و در سال 1392 نیز به دست تیمور افتاد. سپس قره قویونلوها و آق قوبونلوها آن را به عنوان پایتخت انتخاب کردند و در سال 1500 نیز مرکز امپراطوری صفوی گردید.
تبریز در سال 1514از استانبول بزرگتر بوده و صاحب بیش از یک میلیون نفر جمعیت بود. این شهر در آن سالها یکی از شلوغترین مراکز مسکونی جهان محسوب می گردید. در خلال جنگ چالدران به سال 1514 یاووز سلطان سلیم یک بار و سپس نیز سلطان سلیمان قانونی یکی دیگر از پادشاهان عثمانی 3 بار در سالهای 1534، 1535 و 1548 تبریز را تسخیر کردند. امپراطوران خاندان ترک صفوی پایتخت خود را از تبریز به شهر قزوین ، به دور از مرزهای عثمانی و سپس نیز به اصفهان انتقال دادند.
تبریز در بیست و دوم سپتامبر سال 1585 از سوی “?zdemir o?lu Osman pa?a” تسخیر شده و به صورت مرکز عثمانی یکی از ایالات درآمد. این شهر در سال 1603 از سوی شاه عباس پس گرفته شد. در این دوره تبریز قریب 550 هزار نفر جمعیت داشت. شهر مذکور در سال 1725 از سوی “K?prülü Mehmetzadepa?a” مجددا به خاکهای عثمانی ملحق گردیده و در ماه ژوئیه سال 1730 از طرفنادر شاه افشار پس گرفته شد.
گرچه تبریز که 25 سال تحت حاکمیت عثمانیان قرار داشت در قرن 19 ام افت و عقب ماندگی پیدا کرد، ولی باز هم ویژگی خود به عنوان یکی از یزرگترین مراکز ایران را حفظ نمود.
جمعیت تبریز در سال 825، 250 هزار نفر بوده و این رقم ما بین سالهای 1850 و 1875 به سطح 183 هزار نفر کاهش یافت.
این هشر که در سالهای مابین 1908 و 1916 تحت اشغال روسها قرار گرفت، در سال 1918 از سوی کاظم کاربکیر فرمانده ترک تسخیر شده و سپس نیز در اواسط سال 1919 مجددا به ایران پس داده شده است.
در تاریخ تبریز به 2800 سال قبل از این می رسد. نام قدیمی این شهر به معنای محل اطراق ییلاق نشینان میباشد. شهر مذکور نزدیک به 3 هزار سال از طوایف ترک کوچ نشین میزبانی کرده است.
در دوره سلسله ترک قاجار، تبریز پایتخت هم که نباشد، دومین شهر مهم ایران بود. برای جلوس بر تخت سلطنت قاجاریان، شاهزاده میبایست از تبریز می بود.
تبریز امروزه با جمعیتی قریب به دو میلیون نفر، یکی از بزرگترین شهرهای ترک نشین ایران میباشد.
اولین حکمران دولت قره قویونلوها که تبریز را به عنوان پایتخت انتخاب کرده و در سال 1365 در مناطق شرقی و جنوب شرقی ترکیه امروزی ایران و عراق تاسیس یافته بود، بایرام hoca میباشد.
“Kara Mehmet” پسر وی بعد از رسیدن به سلطنت، ارتوکیان را شکیت داده و ارتش تیمور را متوقف ساخت. او بعد از ورود به تبریز در سال 1388، این شهر را پایتخت اعلام نمود. بعد از “kara Mehmet”، “kara Yusuf” رهبری قره قویونلوها را در دست گرفته و به فتوحات بزرگی تحقق بخشید. در دوره زمامداری پسران “kara Yusuf”، دولت قره قویونلوها تضعیف گردیده، فقط با به سلطنت رسیدن جهان شاه در سال 1437 دولت مذکور به قدرت سابق خود دست یافت. جهان شاه در جنگ با اوزون حسن حکمران آق قویونلو در ماردین مغلوب گردید. در پی این شکست که در سال 1457 صورت گرفت، اوزون حسن قره قویونلوها را در سال 1419 به طور کل از میان برداشت.
از دولت آق قویونلو که در سال 1398 تاسیس یافت، به دلیل منسوب بودن به طایفه “bay?nd?r” اوغوز، با نام دولت بایندریه نیز یاد میگردد. اولین رهبر آق قویونلوها تورعلی بیگ نام داشته و بعد از ولی نیز پسرش فخرالدین کوتلوبیگ اداره دولت را دست گرفته است. با مرگ فخرالدین کوتلو بیگ در سال 1389 پسرش احمد بیگ به اقتدار رسید.
بعد از “kara yülük Osman bey” که بانی حقیقی آق قویونلوها محسوب میگردد، اوزون حسن اقتدار را در دست گرفته است. اوزون حسن در کوتاه مدت آق قویونلوها را به یک دولت بزرگ مبدل ساخته و حاکمیت ایران، عراق، قفقاز و شرق ترکیه را در دست گرفت. وی تبریز را به عنوان مرکز دولت خود انتخاب کرده و با دولت عثمانی به مبارزه پرداخت. وی در جنگ با سلطان محمد فاتح پادشاه عثمانی در سال 1473، شکست را پذیرا گشته و به تبریز بازگشت. و سرانجام دولت آق قویونلو در سال 1502 از سوی صفویان از صحنه تاریخ پاک گردید.